การทำขวัญนาค คือ

-


การทำขวัญนาค
          ประวัติ เริ่มทำขวัญนาค ปี พ.ศ. ๒๕๓๐ ฝึกหัดโดย นายชื้น แป้นแจ้ง อดีตเป็นหมอทำขวัญนาค นายประทวน สวนคีรี เรียนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ โรงเรียนวัดทวิชาตาราม (วัดปากคลองกุ่ม)
สาระของการประกอบพิธีทำขวัญนาคส่วนใหญ่จะเป็นการสอนนาคถึงบุญคุณบิดามารดาการเตรียมตัวเป็นสาวกที่ดีของพระศาสนา การประกอบพิธีทำขวัญนาค มีความเชื่อตั้งแต่ครั้งโบราณถึงสาเหตุที่ต้องจัดพิธีทำขวัญนาคขึ้น เพราะญาติของพ่อนาคที่เดินทางมาจากที่ต่างๆ ไม่สามารถกลับได้จึงต้องอยู่ในงานทั้งคืน ถ้าหากไม่มีพิธีทำขวัญนาคขึ้น มันเงียบเหงา เลยกล่อมทั้งพ่อนาคและญาติของพ่อนาคไปด้วย ในปัจจุบันนี้ยังมีการสืบทอดประเพณีการทำขวัญนาคอยู่ แต่มีสิ่งเปลี่ยนแปลงไปบ้างคือใช้เวลาในการประกอบพิธีสั้นลง มีการกล่อมเป็นเพลงลูกทุ่งบ้างเพื่อสนุกสนานแก่ผู้ร่วมประกอบพิธี
          อัตลักษณ์ที่โดเด่น คือบทร้องแหล่ที่ใช้ประกอบพิธีทำขวัญนาคมักจะใช้กลอนสัมผัสที่เรียกว่า"กลอนแปด” ฟังสบาย ๆ มีความไพเราะเสนาะหูในอักขวิธีอยู่มาก บทร้องที่นำเอามาใช้จะแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะคือ 1.บทแหล่ใน หมายถึงบทร้องแหล่ที่เกี่ยวข้องอยู่ในพิธีทำขวัญ เช่น บทแหล่ปฏิสนธิ บทร้องแหล่ลำดับเดือน บทร้องแหล่แม่แพ้ท้อง บทร้องแหล่แม่เจ็บท้อง บทร้องแหล่สอนนาค ฯลฯ ซึ่งผมได้นำเอามาลงไว้ในบล็อกทำขวัญนาคในตอนที่ผ่านมาบ้างแล้ว2.บทแหล่นอก หมายถึงบทร้องแหล่ที่มีส่วนเกี่ยวข้องในพระพุทธศาสนา แต่ไม่ได้อยู่ในขั้นตอนของการทำขวัญนาค เป็นบทร้องแหล่ที่ฟังแล้วเกิดความคิดดี มีสติ เป็นประโยชน์ต่อผู้ฟัง ได้แก่ แหล่เผยม่านทอง แหล่สุวรรณสาม แหล่สี่กษัตริย์เดินดง แหล่มัทรีสลบ แหล่แกะบายศรี แหล่ลา แหล่สำเภาทอง แหล่บุญ-บาป ฯลฯ ซึ่งในบางตอนผมได้นำเอามาลงไว้ในบล็อกทำขวัญนาคแล้ว ทำนองเพลงแหล่หรือร้องแหล่ มีมาคู่กับพิธีการทำขวัญนาคมานาน หมอทำขวัญรุ่นเก่า ๆ ที่มีอายุ 80 ปี ขึ้นไปจะมีวิธีการร้องแหล่ผสมกับเสียงเอื้อนเอ่ยคละเคล้าไปกับการร้องที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ในของแต่ละท่านก็มีความไพเราะเสนาะหูน่าฟังอยู่ในทำนองแหล่ที่ท่านร้อง หมอทำขวัญแต่ละท่านก็จะร้องทำนองเพลงแหล่ที่ไม่เหมือนกัน เพียงแต่แสดงรูปแบบของการร้องที่พอจะบอกได้ว่า เรากำลังฟังเพลงแหล่ โดยเฉพาะลูกเอื้อนเอ่ยที่มีความแตกต่างกันไปตามความถนัด
          ความสำคัญของการทำขวัญนาค คือ มีความเชื่อกันว่าขวัญของพ่อนาคจะไปเที่ยวที่ไกลๆ จึงจำเป็นต้องทำพิธีเรียกขวัญให้มาอยู่กับเนื้อกับตัวของพ่อนาค เป็นประเพณีที่ทำติดต่อกันมาตั้งแต่สมัยโบราณผู้ประกอบพิธีคือ หมอทำขวัญ ผู้ร่วมพิธีคือ พ่อนาค บิดา มารดา ญาติ และเพื่อนของพ่อนาค สถานที่จัดแล้วแต่เจ้าภาพจะเห็นสมควร บางทีประกอบพิธีที่บ้าน บางที่ประกอบพิธีที่วัด แต่โดยส่วนมากจะประกอบพิธีที่วัด ค่าใช่จ่ายในการประกอบพิธี หมอทำขวัญจะเรียกค่ากำนันเป็นจำนวนเงิน 6 บาท
           สิ่งที่ต้องใช้ในการ ประกอบพิธี มีดังนี้ ดอกไม้ ธูปเทียน กล้วยน้ำว้า ไข่ต้ม ขนมต้มแดงต้มขาว บายศรี เทียนขาว หรือเทียนขี้ผึ้ง ผ้าหุ้มบายศรี ขันน้ำมนต์ มะพร้าวอ่อน สำรับคาวหวาน แป้งเจิม ใบพลู แว่นเทียน ข้าว ผลไม้ ใบตองสด 3 ยอด ไม้ซีก 3 ซีก ไว้ผูกบายศรี ขั้นตอนการประกอบพิธีกรรม ขั้นตอนแรกหมอ ทำขวัญจะกล่าวทักทายและแนะนำตัว พูดกล่าวถึงเรื่องจะใช้เวลาในการทำขวัญนาคพอสมควร และบอกขั้นตอนก่อนที่จะสาธิต ต่อจากนั้นทำพิธีชุมนุมเทวดาก่อน เมื่อชุมนุมเทวดาเสร็จแล้ว จะทำการร้องรับเทวดา เสร็จแล้วจะกล่าวตั้งนะโมเคารพคุณ ต่อจากนั้นจะร้องเคารพครูเพื่อแสดงว่าเทวดาอยู่ในพิธีพร้อมแล้ว ชื่อเพลงที่จะใช้ประจำคือ เพลงครอบครัวจักรวาล (ชื่อเพลงมงคล) ต่อจากนั้นร้องเพลงเทวาประสิทธิ์เพื่อแสดงว่าทั้งพระรัตนตรัยและเทวดามาประสิทธิ์ประสาทพร เสร็จแล้วก็กล่าวปฏิสนธิ การคลอดโดยให้ขวัญยืนร้องทำนองเพลงใช้ตามความเหมาะสมของดนตรีที่รับต่อไปเป็นการร้องกล่อม สอนนาค เรียกขวัญเวียนเทียน เป็นขั้นตอนสุดท้าย

ความคิดเห็น

แสดงความคิดเห็น

โพสต์ยอดนิยมจากบล็อกนี้

อานิสงส์การสร้างโบสถ์ วิหาร

-
รูปภาพ
การสร้างมหาวิหารเพื่อถวายแด่สงฆ์ผู้เดินทางมาจากทิศทั้งสี่ และให้ผู้ใคร่ในการปฏิบัติธรรมได้ใช้สอย เป็นสิ่งที่พระบรมศาสดาทรงยกย่อง เพราะเป็นเครื่องชี้บ่งว่า พระพุทธศาสนาจะปักหลักมั่นคงและเจริญรุ่งเรือง เป็นที่พึ่งของมนุษย์และเทวดา  นำความร่มเย็นเป็นสุขมาสู่พุทธศาสนิกชน การมีโบสถ์ วิหาร ศาลาการเปรียญ แสดงว่า พระพุทธศาสนาได้เจริญรุ่งเรืองในอาณาบริเวณนั้น  ผู้ที่มีส่วนในการก่อสร้างถาวรวัตถุเหล่านี้ แม้จะเป็นเพียงตะปูสักตัวหนึ่ง ไม้สักแผ่นหนึ่ง อานิสงส์อันไพศาลก็ย่อมบังเกิดขึ้น จะให้คน ๑ นหุต  หรือแสนคนช่วยกันพรรณนาอานิสงส์การถวายวิหารจนตลอดชีวิต ก็พรรณนาไม่หมด เพราะบุญที่เกิดขึ้นนั้นมากมายเกินควรเกินคาดทีเดียว      นรชนใดถวายที่อยู่แก่สงฆ์ นรชนนั้นท่านกล่าวว่า ชื่อว่าให้อายุ วรรณะ สุขะ พละ และปฏิภาณอันประเสริฐ ที่พระพุทธเจ้าทรงสรรเสริญแล้ว เพราะเหตุที่ผู้ถวายที่อยู่อาศัยอันป้องกันอุปัทวะแห่งชีวิต ย่อมรักษาอายุของเขาไว้ได้ เพราะฉะนั้น สัตบุรุษจึงเรียกผู้ถวายวิหารว่า เป็นผู้ให้อายุ วรรณะ สุขะ พละ และปฏิภาณ ผู้ถวายวิหารชื่อว่า ให้สุขเป็นนิตย์แก่ภิกษุส...
อ่านเพิ่มเติม

การเทศน์คาถาพัน

-
รูปภาพ
คาถาพัน   คือ  ชื่อเรียกการสวดพระคาถาเวสสันดรชาดกเป็นภาษาบาลีของพระสงฆ์  ซึ่งมีทั้งหมด 1,000 พระคาถา  ซึ่งมักจะสวด "คาถาพัน" ก่อนการเทศน์มหาชาติ เพียงแต่ในการเทศน์ฯนั้นประชาชนทั่วไปสามารถเข้าใจได้โดยง่าย ไม่มีความรู้ด้านภาษาบาลี ก็สามารถฟังและอนุโมทนาตามพระชาติต่างๆ ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าในการบำเพ็ญทศบารมีได้ ยังความปีติยินดีมาสู่ผู้ที่ได้รับฟังเป็นอย่างมาก  ซึ่งงานเทศน์มหาชาตินี้ นิยมทำกันหลังออกพรรษาพ้นหน้ากฐินไปแล้วอาจทำในวันขึ้น 8 ค่ำ กลางเดือน 12 หรือในวันแรม 8 ค่ำก็ได้ ซึ่งในช่วงนี้น้ำเริ่มลดและข้าวปลาอาหารกำลังอุดมสมบูรณ์  จึงพร้อมใจกันทำบุญทำทานและเล่นสนุกสนานรื่นเริง แต่ในภาคอีสานนั้นนิยมทำกันใสเดือน 4 เรียกว่า งานบุญพระเวส ซึ่งเป็นช่วงที่เสร็จจาก การทำบุญลานเอาข้าวเข้ายุ้ง ในภาคกลางบางท้องถิ่นทำกันในเดือน 5 ต่อเดือน 6 ก็มี  งานเทศน์มหาชาตินั้นจะทำในกาลพิเศษจะทำในเดือนไหนก็ได้ไม่จำกัดฤดูกาล โดยมากเพื่อ เป็นการหาเงินเข้าวัด บางแห่งอาจทำในเดือน 10  คำว่า เทศน์คาถาพัน หมายถึง การเทศน์คาถาทั้ง 1,000 บทนั้นติดต่อกันรวดเดียวจ...
อ่านเพิ่มเติม

การเทศน์มหาชาติ คือ อะไร

-
รูปภาพ
การเทศน์มหาชาตเทศน์มหาชาติ คือ เทศนาเวสสันดรชาดก เป็นบุญพิธีที่นิยมจัดให้มีกันมาแต่โบราณ ส่วนมากจัดให้มีในวัดเป็นหน้าที่ของชาวบ้านและวัดนั้น ๆ จะตกลงร่วมกันจัด ปกตินิยมให้มีหลังฤดูทอดกฐิน ผ่านไปแล้วจนตลอดฤดูเหมันต์ นิยมจัดเป็นงานสองวัน คือ วันเทศน์เวสสันดรชาดกทั้ง ๑๓ กัณฑ์วันหนึ่ง และวันเทศน์จตุราริยสัจจกถา ท้ายเวสสันดรชาดกอีกวันหนึ่ง วันแรกเริ่มงานด้วยพิธีทำบุญตักบาตรพระทั้งวัด หรือเลี้ยงพระตามจำนวนที่เห็นสมควร แล้วเริ่มเทศน์เวสสันดรชาดก ตามแบบเทศน์ต่อกันไปจนสุด ๑๓ กัณฑ์ ถึงเวลากลางคืนบางแห่งจัดปีพาทย์ประโคมระหว่างกัณฑ์หนึ่ง ๆ ตลอดทั้ง ๑๓ กัณฑ์ด้วย วันรุ่งขึ้น ทำบุญเลี้ยงพระอีกแล้วมีเทศน์ จตุราริยสัจจกถาในระหว่างเพลจบแล้วเลี้ยงพระเพลเป็นอันเสร็จพิธี ระเบียบพิธีในการเทศน์มหาชาติ ที่นิยมกันเป็นหลักใหญ่ ๆ ดังนี้ ๑) ตกแต่งบริเวณพิธีให้มีบรรยากาศคล้ายอยู่ในบริเวณป่า ตามท้องเรื่องเวสสันดรชาดก โดยนำเอา ต้นกล้วย ต้นอ้อย และกิ่งไม้มาผูกตามเสา และบริเวณรอบ ๆ ธรรมาสน์ ประดับธงทิว และ ราวัติ ฉัตร ตามสมควร ๒) ตั้งขันสาครใหญ่ หรือจะใช้อ่างใหญ่ที่สมควรก็ได้ใส่น้ำสะอาดเต็ม สำหรับปักเ...
อ่านเพิ่มเติม